یکی از مواردی که زکات به آن تعلق می گیرد، حیوانات است. زکات باید به فقرا داده شود و نوعی صدقه مقدر به اصل شرع است. در ادامه مطلب به احکام زکات حیوانات اشاره می شود.
آشنایی با احکام زکات حیوانات
زکات اصطلاحا به صدقه ای گفته می شود که در اصل شرع و نه با نذر و قسم واجب شده است. زکات به حقی واجب در مال که رسیدن آن به حد نصاب شرط وجوب آن می باشد گفته می شود. صدقه ای که در اصل به نصاب تعلق داشته و قدر معین ثابت در مال یا در ذمه برای حصول پاکی و رشد آن و اخراج بعض مال برای زیادت و نمو مانده آن هم تعریف شده باشد.
البته اختلاف در تعبیر ناشی از اختلاف در معنای شرعی زکات نبوده بلکه رویکرد تمام تعاریف یاد شده کشف اجمالی معنای شرعی آن می باشد. به نه مورد زکات تعلق می گیرد از جمله شتر، گاو، گوسفند(انعام ثلاث)، جو، گندم، طلا ، نقره(نقدین)، خرما و کشمش. به غیر این نه مورد زکات بر چیز دیگری واجب نیست.
همچنین مورد زیر نیز در منابع ذکر شده است:
از بعضى قدما وجوب زکات در محصول پیمانه‌اى زمین عشریه مانند گندم، جو، برنج، ذرت، عدس و سایر حبوبات و نیز زیتون به عمل آمده از زمین عشریه، همچنین روغن آن و نیز عسل به دست آمده از زمین عشریه نقل شده است.
کات به فقیر متعلق بوده و مانند صدقه به سید و سادات اختصاص نمی یابد. زکات صدقه مقدر به اصل شرع بوده و به عنوان بابی مستقل در فقه می باشد که مباحث و مسائل آن به تفصیل در این باب بیان شده است. در ادامه به احکام زکات حیوانات اشاره می شود.
به کدام حیوانات زکات اختصاص می یابد؟
همانطور که پیشتر اشاره شد زکات به حیوانات شتر، گاو و گوسفند تعلق می گیرد. در ضمن زکات این حیوانات دارای دو شرط است:
- اول این که حیوان در همه سال بیکار باشد و اگر در کل سال یکی دو روز کار انجام داده زکات بر آن واجب می شود. ملاک تشخیص بیکار بودن حیوان نظر مردم و عرف می باشد.
- دوم این که در کل سال حیوان از علف بیابان مصرف کند. پس اگر کل سال یا مقداری از آن را از علف انبار شده یا از زراعتی که ملک مالک یا ملک فرد دیگری است علوفه بخورد زکات تعلق نمی گیرد. اما اگر در کل سال یک یا دو روز ار علوفه مالک استفاده کند بنابر احتیاط زکات حیوان واجب است.
شرایط زکات حیوانات
از احکام و شرایط زکات حیوانات عبارت است از:
- گذشت سال
- چریدن از علوفه بیابان نه علوفه چیده شده
- بیکار بودن حیوان در طول سال
- رسیدن به حد نصاب. نصاب اول شتر ۵ نفر است که یک گوسفند زکات آن می باشد. زکات اول گاو ۳۰ راس بوده که زکات آن یک گوساله دو ساله می باشد و زکات اول گوسفند ۴۰ راس و زکات آن یک گوسفند است.
حیوان سائمه
کلمه سائمه از ریشه سوم به معنی دنبال چیزی رفتن می باشد. و به حیوانی که برای چریدن به هر سویی می رود و مالک به آن علوفه نمی دهد، سائمه گفته می شود. پیشتر اشاره شد که یکی از شرایطی که زکات به شتر، گاو و گوسفند تعلق می گیرد سائمه بودن آن حیوان در طول سال می باشد، یعنی اگر آن حیوانات در طی سال و یا بیشتر ایام سال که عرفا سائمه بودن بر آن صادق باشد، به صحرا رفته و از علوفه صحرا تغذیه نماید، به این حیوانات زکات تعلق می گیرد. علت این حکم نیز روایاتی است که در این باره وجود دارد، از جمله:
«… إِنَّمَا الصَّدَقَهُ عَلَى السَّائِمَهِ الْمُرْسَلَهِ فِی مَرْجِهَا عَامَهَا الَّذِی یَقْتَنِیهَا فِیهِ الرَّجُلُ فَأَمَّا مَا سِوَى ذَلِکَ فَلَیْسَ فِیهِ شَیْءٌ …»؛ صدقه (زکات) تنها بر حیوانات سائمه ای تعلق می گیرد که در طول سالی که صاحبشان آنها را نگهداری می کند، روانه صحرا شده و در آن جا بچرند و در غیر این صورت، زکاتی به آنها تعلق نخواهد گرفت.
به این ترتیب اگر حیوانات در بیشتر ایام سال و یا نصف آن، برای تغذیه از علوفه صحرا استفاده نکنند، بلکه به صورت دستی به آنها علوفه داده شود، دیگر سائمه نیست و به حیوان زکات تعلق نمی گیرد. علاوه بر روایاتی که در این باره وجود دارد، اجماع فقهای شیعه هم این موضوع را تایید می نماید.
حد نصاب حیوانات برای تعلق گرفتن زکات
در صورتی که تعداد حیوانات مذکور، به حد نصاب برسد مشمول زکات می شوند. که در ادامه به حد نصاب گوسفند، شتر و گاو برای اختصاص زکات اشاره می شود.
گوسفند دارای ۵ نصاب است:
اول: ۴۰ رأس است و زکات آن یک گوسفند است و تا تعداد گوسفندان به عدد «۴۰» نرسیده است، زکات ندارد.
دوم: ۱۲۱ رأس است و زکات آن ۲ رأس گوسفند می باشد.
سوم: ۲۰۱ رأس است و زکات آن ۳ رأس گوسفند می باشد.
چهارم: ۳۰۱ رأس است و زکات آن ۴ رأس گوسفند می باشد.
پنجم: ۴۰۰ رأس و بالاتر از آن است که باید برای هر ۱۰۰ رأس گوسفند یک گوسفند بدهد.
شتر دارای ۱۲ نصاب است:
اوّل: «۵» شتر و زکات آن یک گوسفند است و تا تعداد شترها به این مقدار نرسد، زکات ندارد.
دوّم: «۱۰» شتر و زکات آن «۲» گوسفند است.
سوّم: «۱۵» شتر و زکات آن «۳» گوسفند است.
چهارم: «۲۰» شتر و زکات آن «۴» گوسفند است.
پنجم: «۲۵» شتر و زکات آن «۵» گوسفند است.
ششم: «۲۶» شتر و زکات آن یک شتری است که داخل سال دوم شده باشد.
هفتم: «۳۶» شتر و زکات آن یک شتری است که داخل سال سوم شده باشد.
هشتم: «۴۶» شتر و زکات آن یک شتری اسـت که داخل سال چهارم شده باشد.
نهم: «۶۱» شتر و زکات آن یک شتری است که داخل سال پنجم شده باشد.
دهم: «۷۶» شتر و زکات آن «۲» شتری است که داخل سال سوم شده باشند.
یازدهم: «۹۱» شتر و زکات آن «۲» شتری است که داخل سال چهارم شده باشند.
دوازدهم: «۱۲۱» شتر و بالاتر از آن است که باید یا برای هر «۴۰» شتر، یک شتری بدهد که داخل سال سوم شده باشد و یا برای هر «۵۰» شتر یک شتری بدهد که داخل سال چهارم شده باشد و یا با «۴۰» و «۵۰»، هر دو حساب کند و در بعضی موارد هم مخیّر است که با «۴۰» یا «۵۰» حساب کند مانند «۲۰۰»، ولی در هر صورت، باید طوری حساب کند که چیزی باقی نماند یا اگر چیزی باقی می ماند، از «۹» شتر بیشتر نباشد؛ مثلاً اگر «۱۴۰» شتر دارد، باید برای «۱۰۰» شتر، «۲» شتری که داخل سال چهارم شده و برای «۴۰» شتر، یک شتری که داخل سال سوم شده، بدهد.
گاو دارای ۲ نصاب است:
نصاب اول: ۳۰ رأس است که زکات آن یک گوساله که داخل سال دوم شده می باشد و احتیاط واجب است که آن گوساله نر باشد و تا تعداد گاوها به ۳۰ رأس نرسیده، زکات واجب نیست.
نصاب دوم: ۴۰ رأس است و زکات آن یک گوساله ی ماده ای است که داخل سال سوم شده باشد و زکات ما بین ۳۰ و ۴۰ رأس واجب نیست، مثلاً کسی که ۳۹ رأس گاو دارد، فقط باید زکات ۳۰ رأس گاو را بدهد.
همچنین اگر از ۴۰ راس گاو بیشتر داشته باشد و به ۶۰ راس نرسد تنها باید زکات ۴۰ راس گاو را بپردازد و بعد از این که به ۶۰ راس رسید، چون دو برابر نصاب اول می باشد، بایستی دو گوساله که وارد سال دوم شده بپردازد.
در پایان از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم نهایت استفاده را از این مطلب برده باشید. همچنین در صورت تمایل برای آشنایی با احکام اجحاف در معامله و احکام شهادت دروغ روی لینک ها کلیک کنید.
منبع : آرگا
برچسب :
